Gloria

Antonio Vivaldi was 25 jaar oud toen hij in zijn geboorteplaats Venetië tot priester werd gewijd. Al na een paar maanden werd hij op het matje geroepen wegens wangedrag: hij was midden onder de dienst de kerk uitgelopen. Vivaldi gaf de schuld aan zijn zwakke gezondheid (hij had vermoedelijk astma) maar waarschijnlijk was hij er gauw even tussenuit gepiept om een mooie melodie op te schrijven. Kort daarna nam hij ontslag. Dat kon gemakkelijk, want hij had ook nog een andere baan. Hij was namelijk vioolleraar aan het Ospedale della Pietà.

 Dit Ospedale was geen ziekenhuis (ospedale) maar een weeshuis voor meisjes. Het was een ander soort weeshuis dan zoals we die tegenwoordig kennen. Ieder kind dat onderdak nodig had, kon er terecht, of de ouders nog leefden of niet. Grote gezinnen brachten er soms een kind naartoe, waarna alle banden werden verbroken. Rijke edelen dumpten er het kroost van hun vele liefjes, en betaalden daar goed voor. En als je anoniem wilde blijven, dan zat er een soort doorgeefluikje naast de poort waarin je je baby ongezien kon achteraten.

 Er werd goed voor de kinderen gezorgd en bovendien kregen ze een opleiding. Jongens gingen in de leer bij handwerkslieden, en meisjes werden voorbereid op het huwelijk. Muziek was een belangrijk onderdeel van het lespakket. Vivaldi was niet alleen vioolleraar, maar componeerde ook muziek voor de kerkdiensten. Deze diensten, die vaak meer op concerten leken, waren razend populair onder de rijke Venetianen en hun buitenlandse gasten. Ze brachten Vivaldi internationale roem, en voorzagen het weeshuis van broodnodige inkomsten.  

 In het Ospedale had Vivaldi altijd een heleboel enthousiaste jonge muziekliefhebsters om zich heen, en dit is prachtig te horen aan de zonnige toon van zijn muziek. Ook het Gloria heeft een feestelijk en opgewekt karakter. Vrouwenstemmen spelen de hoofdrol in het werk, en daarom wordt algemeen aangenomen dat het Gloria voor de meisjes van het weeshuis is geschreven.

 Een Gloria is een onderdeel van de katholieke mis. Het is de jubelzang van de engelen die de geboorte van Jezus aankondigen met de woorden: "Ere zij God in den hoge, vrede op aarde."  Op bepaalde feestdagen wordt alleen het Gloria gezongen in plaats van de volledige mis. Vivaldi's Gloria bestaat uit twaalf vrij korte delen, die allemaal verschillend van sfeer zijn: feestelijk, opgewekt, lieflijk, plechtig...

Het eerste deel wordt ingezet door de strijkers van het orkest. Langzamerhand komen er meer instrumenten bij, en zo wordt de spanning opgevoerd tot het koor inzet met een triomfantelijk: "Gloria!"

Vivaldi laat de tekst prachtig tot zijn recht komen, en geeft je echt het idee dat je naar engelen luistert die de geboorte van Jezus aankondigen.

 Tegenwoordig kent vrijwel iedereen Vivaldi's naam, maar tegen het eind van zijn leven wist al vrijwel niemand meer wie hij was. Zijn composities hebben 250 jaar lang opgeborgen gelegen in een klooster. Ongeveer 70 jaar geleden besloot het klooster het manuscript te verkopen, maar omdat ze geen idee meer hadden wat het was, werd het naar de muziekbibliotheek van de universiteit van Turijn gebracht. Alles lag door elkaar, en er ontbraken een heleboel bladzijden, maar de bibliothecaris begreep meteen dat het om iets heel bijzonders ging. Hij wilde het manuscript dan ook dolgraag voor zijn universiteit aanschaffen.

 Met wat detectivewerk ontdekte hij de rest van de verzameling in een privé-bibliotheek. Nu was het manuscript wel compleet, maar hij moest ook nog aan geld zien te komen om het te kunnen kopen. Uiteindelijk kwam hij terecht bij twee rijke families die allebei kort daarvoor een jong kind waren verloren. De bibliothecaris haalde hen over om het manuscript te kopen en aan de universiteit te schenken ter nagedachtenis aan hun geliefde kinderen. Hiermee was de cirkel rond. Vivaldi schreef zijn muziek voor weeskinderen, en de nagedachtenis aan twee jong gestorven kinderen bracht diezelfde muziek, waaronder het Gloria, weer tot leven. En nog altijd staat op de kaft van al Vivaldi's bladmuziek een afbeelding van twee kinderkopjes.