De Johannes Passion

Kunstenaars laten zich al eeuwenlang inspireren door het lijden en sterven van Jezus. Denk maar eens aan de ontelbare schilderijen en beelden waarop Jezus aan het kruis staat afgebeeld, en aan alle boeken, toneelstukken en films (zoals The Passion) die over het onderwerp zijn verschenen. Er is zelfs een musical, Jesus Christ Superstar, van het verhaal gemaakt. Als een componist een muziekwerk schrijft over de laatste dagen uit het leven van Jezus, heet zo'n werk een passie, of in het Duits, een Passion. Een van de beroemdste passies is de Johannes Passion van Johann Sebastian Bach. Voor deze passie gebruikte Bach de tekst van het bijbelverhaal zoals dat door Johannes de Doper, een van de volgelingen van Jezus, werd opgeschreven. Vandaar de naam Johannes Passion. 

 De zanger waar alles om draait in de Johannes Passion is de evangelist. Hij vertelt al zingend het verhaal letterlijk zoals Johannes dat opschreef. De partij van de evangelist loopt als een rode draad door het stuk heen. 

Een andere belangrijke solist vertolkt de rol van Jezus. Ook hij zingt de letterlijke bijbeltekst. Naast de evangelist en Jezus zijn er nog drie andere zangers die kleinere rollen zingen. Deze solisten zingen ook aria's (liederen) waarin Bach op een poëtische manier zijn gevoelens weergeeft. Het koor zingt meestal de rol van het volk, maar speelt ook wel andere rollen, zoals die van een groep soldaten. Soms levert het koor commentaar op wat er op dat moment aan het gebeuren is. Het geheel wordt begeleid door een vrij klein orkest.

 Heel in het kort verloopt het verhaal als volgt. Een deel van de joden is er heilig van overtuigd dat Jezus de zoon van God is. Een ander deel, waaronder de priesters, gelooft er niets van. Volgens hen is Jezus een bedrieger, en moet hem de mond gesnoerd worden. De priesters vragen aan Judas, een van Jezus' leerlingen, waar zijn meester is. Judas wil het eerst niet vertellen, maar als de priesters hem dertig zilverlingen geven, verraadt hij de verblijfplaats van Jezus toch. Jezus wordt gevangengenomen en naar het gerechtsgebouw gebracht. De Romeinse stadhouder Pilatus snapt eigenlijk niet wat Jezus misdaan heeft en wil hem weer vrijlaten. Maar het volk neemt daar geen genoegen mee en schreeuwt dat Jezus gekruisigd moet worden.

Uiteindelijk geeft Pilates toe, en wordt Jezus in het bijzijn van vrienden en vijanden gekruisigd.

 De muziek die Bach bij het verhaal van Johannes componeerde is heel afwisselend. Op plaatsten waar hij de zangers de letterlijke tekst van het bijbelverhaal laat zingen, blijft hij, ook muzikaal, vrij onpartijdig. Op andere plaatsen geeft hij in vaak diep emotionele aria's en koren zijn persoonlijke gevoelens weer: zijn medelijden met Jezus, zijn afschuw over het verraad van Judas, zijn hoop op een betere toekomst. Soms is de muziek heel complex, soms juist van een grote eenvoud.

Soms is de muziek heel complex, soms juist van een grote eenvoud. 

Het orkest wordt heel effectief ingezet om allerlei details uit het verhaal uit te beelden. Je hoort de dobbelstenen over de tafel rollen als de soldaten om de kleren van Jezus zitten te dobbelen en op het moment dat Jezus sterft hoor je het grote doek dat voor de deur van de tempel hangt doormidden scheuren. Ondanks het tragische verhaal eindigt Bach optimistisch, met de gedachte aan de wederopstanding uit de dood en de belofte van het eeuwige leven